[010] Lekcja dziesiąta - hipotetycznie jest fantastycznie

W poprzedniej lekcji poznaliśmy konstrukcje zdaniowe _____ waŋ ____ oraz _____ eyá ____, które dotyczyły faktów. Dotyczyły sytuacji bądź rzeczy, które istnieją w rzeczywistości. Dzisiaj zajmiemy się tym czego nie ma, lub jeszcze nie ma w rzeczywistości, lub istnieje hipotetycznie.

Liczba pojedyńcza – _____ waŋží ____

Porównajcie te dwa zdania.

Iyéčhiŋkiŋyaŋke šá waŋ bluhá. – Mam czerwony samochód. (fakt)
Iyéčhiŋkiŋyaŋke šá waŋží wačhíŋ. – Chcę czerwony samochód. (stan hipotetyczny, przypuszczenie) jest jakiś samochód, ale jeszcze go nie mam. Narazie jest w planach.

W powyższych zdaniach jedyną różnicą jest realność obiektu, na który działa czynność czasownika. W pierwszym przypadku samochód istnieje w rzeczywistości, mogę go pokazać, dotknąć, itd. W drugim – samochodu jeszcze nie mam, zatem to jeszcze nie jest fakt. W języku lakota ten aspekt rozróżniamy rodzajnikiem. W języku polskim – nie ma to znaczenia, czy mamy do czynienia z faktem czy ze stanem hipotetycznym.

I przy okazji koniugacja czasownika čhíŋ – chcieć

Przykłady:

Wapȟóštaŋla očhóza waŋží wačhíŋ. – Chcę ciepłą czapkę.
Ógle ská waŋží luhá he? – Czy masz białą koszulę? ponieważ nie wiemy czy ktoś faktycznie ma koszulę
Háŋ, ógle ská waŋ bluhá. – Tak, mam białą koszulę. tutaj waŋ ponieważ to jest fakt
Ógle šóka waŋží wačhíŋ. – Chcę kurtkę.
Ógle šóka waŋ wačhíŋ. – Chcę pewną kurtkę. (Jest taka konkretna kurtka, którą chcę.)

waŋží używamy zatem w sytuacjach hipotetycznych i tylko dla liczby pojedyńczej. Nalezy pamiętać by waŋží nie mylić z liczebnikiem jeden.

Liczba mnoga – _____ etáŋ ____

W liczbie mnogiej dla rzeczowników, które nie istnieją w rzeczywistości lub mamy do czynienia z sytuacją hipotetyczną używamy etáŋ.

Napíŋkpa sapsápa etáŋ wačhíŋ. – Chcę czarne rękawiczki.
Tȟahú ičáške gleškáška etáŋ wačhíŋ. – Chcę krawaty w kropki.
Čhuwígnaka gleškáška etáŋ luhá he? – Czy masz sukienki w groszki.
Mahél’uŋpi čhočhó etáŋ owále. – Szukam jakąś śliczną bieliznę (lub jakieś śliczne majteczki). w polskim akurat nie można rozróżnić liczby pojedyńczej od mnogiej
Ógle háŋska tȟaŋnígnila eyá uŋyúhapi. Ógle háŋska tȟektȟéča etáŋ uŋčhíŋpi. – Mamy stare/zniszczone płaszcze. Chcemy (jakieś) nowe płaszcze.

Powyższe przykłady nie wyczerpują wszystkich możliwości, bo zarówno waŋží jak i etáŋ używane są też w konstrukcjach warunkowych/życzeniowych (gdybym miał…, chciałbym mieć…), w trybie rozkazującym oraz w czasie przyszłym. Szerzej o tych przypadkach w następnych lekcjach.

Zachęcam do budowania własnych zdań wykorzystując poznane czasowniki oraz czasowniki stanu z lekcji 7 oraz rzeczowniki z lekcji 9 lub poniższe rzeczowniki. Lekcje przygotowuję tematycznie; dzisiaj zatem ubrania.

Słowniczek

Uwagi

W języku lakota inaczej niż w polskim powiemy: “mam ciepłą koszulę, czy czapkę”. W języku polskim rozumiemy ten przekaz nie dosłownie, że coś jest ciepłe, tylko w przenośni: mam ciepłą koszulą, czyli jest mi w niej ciepło. Dlatego jeśli chcemy to samo powiedzieć w języku lakota nie używamy czasownika kȟátA być ciepłym, gorącym, bo to by oznaczało, że mam ciepłą koszulę taką, która leżała przy piecu lub na kaloryferze. Aby przekazać ten sam sens należy użyć czasownika očhózA – być ciepłym w środku; czuć ciepło. ógle očhóza to koszula wewnątrz, której jest ciepło. W tym przypadku język lakota jest bogatszy niż język polski.

Praca domowa

Dla pilniejszych czytelników taka praca domowa.

Przetłumaczyć na język lakota:

1) Chcę nową gitarę.
2) Chcemy ładne i nowe spódniczki.
3) Mamy stare spódniczki.
4) Czy masz czarną krótką spódniczkę?
5) Tak, mam czarną krótką spódniczkę.
6) Szukam dżinsów tego rodzaju.
7) Ta kurtka jest brudna. Chcę nową i ciepłą kurtkę.
8) Mają parasolki w groszki.
9) Szukam różowe sweterki.
10) Mam zimnego naleśnika. Czy masz ciepłe naleśniki?